Juf als bondscoach

Juffen met verstand van voetbal zouden zich als bondscoach wel redden op het komend WK. “Soms behandelt Louis van Gaal spelers te veel als kinderen.”

Als kleuterjuf Rosanne Versteden de bondscoach mocht vervangen, dan zou ze de selectie vlak voor het WK niet lastigvallen met teveel tactische aanwijzingen. “Kort voor de wedstrijd telt vooral het teamgevoel”, zegt juf Rosanne, een fanatieke voetballer die twee jaar geleden overstapte van het veld naar de zaal. “Natuurlijk kun je in een laatste training nog tips geven, maar je moet vooral proberen spelers te motiveren. Dat betekent: benadrukken wat er goed gaat. En niet te hard trainen om krachten te sparen.”
De juf als bondscoach. Het klinkt ongewoon, maar het is geen gek idee. Er bestaan verrassende overeenkomsten tussen de werk- en denkwijze van ervaren leerkrachten en die van succesvolle coaches. Zelf gaf bondscoach Louis van Gaal elf jaar gymles op de Amsterdamse Don Bosco-school. Zijn oud-docent van de academie voor lichamelijk opvoeding, Max Koops, vertelt in Van Gaals coachboek Visie dat hij in de bondscoach ook nu nog de goed opgeleide leraar herkent. Juffen geven tips voor een succesvol wereldkampioenschap.

1. Spreek het uit in de kring
Toen Louis van Gaal zijn internationals voor het eerst weer bijeenbracht, na het dramatisch verlopen EK onder Bert van Marwijk, doordacht hij de setting tot in de kleinste details. In een interview met het vakblad De voetbaltrainer legde de bondscoach uit dat hij de spelers in een halve kring zette, zodat iedereen elkaar kon aankijken. Dat gaf spelers een veilig gevoel.
Dit is ook de stoelenopstelling waarin juf Rosanne op de Leidse basisschool St. Joseph dagelijks haar kleuters verwelkomt. Anders dan juf Rosanne zette Van Gaal midden voor de ‘kleuterkring’ een tafel neer waarachter hij zelf plaatsnam. “Dat zou ik niet doen”, zegt juf Rosanne. “Het wekt de indruk dat je jezelf boven de groep stelt.”
Naar de smaak van Van Gaal kwam een belangrijke speler als Robin van Persie in dit eerste kringgesprek te weinig aan het woord. “Zoets moet je niet forceren”, zegt Janine van den Brekel, juf in een groep 3 van de Haagse Willemsparkschool. “Mijn ervaring is dat de echt belangrijke zaken er in de kring uiteindelijk wel uitkomen, ook als dat de eerste keer niet meteen lukt.” Juf Rosanne: “In een grote kring treden sommigen op de voorgrond, terwijl anderen juist niet tot hun recht komen. Je kunt het oplossen door in kleine groepjes uiteen te gaan. Dat komt later de verbintenis in de hele groep ten goede.”

2. Praat niet te veel
Van Gaal kan langs de lijn uit zijn dak gaan. Maar in zijn coachboek maakt hij ook duidelijk dat coaches op het juiste moment hun mond moeten houden. Van Gaal: ‘Je hoort coaches vaak roepen: Die bal moet dáár naartoe. Maar dat is geen coachen, dat is voorzeggen, het slechtste wat je kunt doen.’
Spelers moeten zelf leren om in het veld de juiste keuzes te maken. In de klas is het niet anders, zegt juf Rosanne. “Kinderen bepalen zelf hun spel. Je kunt er wel bij gaan zitten en dan zeggen: Kijk als je dit balletje nu eens aan deze kant legt. En als jij dan dit doet. Maar uiteindelijk moeten kinderen zelf de dingen ontdekken.”
Als blessures het toelaten, doet juf Janine het liefst zelf voor hoe de kinderen uit haar groep 3 een pass moeten geven. Mooi om te zien, zegt juf Janine, dat heel jonge kinderen al spelinzicht kunnen ontwikkelen en kunnen samenspelen: “Zeker als je ze op de juiste manier aanmoedigt. Als je meedoet kun je laten zien wat je bedoelt. Niet met de bal door het midden lopen bijvoorbeeld. Daar is alles vol. Dus wat doe je? Overspelen, de buitenkant van het veld gebruiken.”
Beginnende coaches praten te veel. Dat vonden ook de spelers van AC Milan, die op de training te maken kregen met de ‘ellenlange’ onderbrekingen van oud-international en beginnend coach Clarence Seedorf. “Ik praatte in mijn begintijd ook de hele tijd”, zegt voetbalkenner Yvon van Meurs, leerkracht wiskunde en lichamelijke oefening op een mavo in Naaldwijk. Nog altijd betrapt juf Yvon zichzelf soms op een overdaad aan woorden. “Als je wilt dat kinderen een salto maken, dan kun je ze het beste laten zien hoe dat moet. Het heeft geen zin om dan ook nog te proberen alles uit te leggen. Een enkele korte aanwijzing, zoals ‘maak je klein’, is genoeg. Met voetballen is het niet anders. Lange verhalen zijn vaak niet nodig.”

3. Ga niet middenin de groep staan
Duidelijke taal spreken. Voordoen in plaats van voorzeggen. Een leraar, en zeker een gymleraar, die zich daar niet aan houdt, krijgt het moeilijk.
In zijn tijd als technisch directeur van Ajax gebruikte Van Gaal zijn ervaring als leerkracht om trainers als Ronald Koeman de les te lezen. Logisch, vertelt alo-docent Max Koops in Visie: ‘Ronald deed dat niet goed. Hij ging middenin de groep staan. Een plukje spelers voor hem, een plukje spelers half naast hem, een vrij groot plukje achter hem. En die gasten staken de draak met hem. Dus lette niemand meer op.’
Middenin de groep gaan staan? Juf Janine moet erom lachen. “Dat is precies wat je mensen ziet doen als ze voor een uurtje in de klas op bezoek komen, bijvoorbeeld om over hun beroep te vertellen.”
Wie overzicht wil, moet in de hoek gaan staan. “Het is les één op de academie voor lichamelijke oefening”, zegt juf Yvon. “Niet alleen om orde te houden, maar ook om goed te kunnen observeren. Waar zijn kinderen goed in? En wat zijn hun zwakke punten?”

4. Toon betrokkenheid
Van Gaal heeft in de media het imago van een boeman, maar veel voetballers roemen zijn oprechte interesse. Hij kent de spelersvrouwen bij naam en met persoonlijke problemen kunnen voetballers bij hem aankloppen.
Betrokkenheid, heet dat in het onderwijs. Volgens juf Janine is die oprechte belangstelling de allerbelangrijkste sleutel tot een goede omgang met de klas en zeker met leerlingen die slecht meekomen of een gebruiksaanwijzing hebben. “Betrokkenheid betekent dat je echt luistert naar wat een kind te zeggen heeft”, zegt juf Janine. “Dan kun je er later op terugkomen. Dus je vraagt niet alleen: Wat ga je doen vanmiddag? Maar je vraagt de volgende ochtend ook hoe het was.”
Juffen en coaches moeten uit de voeten kunnen met problematische kinderen en moeilijke voetballers. Van Gaal bouwde een goede relatie op met Robin van Persie en kreeg de spits in Oranje weer aan het scoren. Van tijd tot tijd test Van Gaal zijn spelers om te zien of ze bereid zijn om het eigenbelang opzij te schuiven voor het team. Van Persie accepteerde dat hij een wedstrijd op de bank moest zitten, Wesley Sneijder leek daar moeite mee te hebben. “Soms behandelt Louis van Gaal spelers te veel als kinderen”, vindt juf Janine. “Het lijkt erop, dat hij niet houdt van spelers met veel eigen inbreng.”

5. Kies een tactiek die past bij de spelers
Moeten de spelers zich aanpassen aan het systeem, of moet de coach een systeem kiezen dat past bij zijn spelers? Van Gaal staat erom bekend dat hij spelers kiest met een profiel dat exact past in de speelwijze die hij voor het Nederlands elftal heeft uitgedokterd.
Flexibele juffen doen dat anders. “Je probeert de organisatie aan te passen aan het kind”, zegt juf Janine. “Niet andersom. Als we aan het begin van het jaar met mijn groep 3 letters gaan schrijven, dan zet ik de kinderen twee aan twee naast elkaar. Allemaal met hun neus naar het bord. Ik vind het leuk om later in het jaar in groepjes te werken, maar met de klas die ik dit jaar heb, werkt dat niet. Dan gooi je het systeem om en houd je de kinderen in tweetallen naast elkaar.”
Hoe gaat Van Gaal dat aanpakken op het WK? Het lijkt erop dat hij bereid is zijn voorkeurstactiek aan te passen. Na het wegvallen van sleutelspeler Kevin Strootman is hij gaan experimenteren met een nieuw, meer verdedigend spelsysteem, dat past bij zijn spelersgroep.” Lastig? Dat valt wel mee. Als gymleraar had de bondcoach de kinderen waarmee hij moest werken ook niet voor het kiezen.

{fotobijschriften}
{vlecht, groen voetbalshirt}
@B1:Juf Rosanne Versteden (26), kleuterjuf op de Leidse Josephschool, heeft meer dan tien jaar voetbalervaring op het veld. Met het dames-1 zaalvoetbalteam van voetbalclub SJZ in Zoeterwoude promoveerde ze dit seizoen naar de eerste klasse.

@B1:Juf Janine van den Brekel (30) verruilde zeven jaar geleden korfbal voor voetbal, maar heeft intussen haar voetbalcarrière wegens blessures onderbroken. Als het gaat, dan speelt ze graag mee met haar groep 3 op het schoolplein van basisschool Willemspark in Den Haag.

{op veld, blauw jasje}
@B1:Juf Yvon van Meurs (24), docent wiskunde en lichamelijke oefening op de Lentiz Dalton mavo in Naaldwijk, voetbalde vanaf haar zesde tot haar vijftiende in de jongens selectie-elftallen van Quintus in Kwintsheul. Daarna stapte ze over naar de damesteams van Westlandia.