- blad nr 2
- 25-1-2014
- auteur A. Kersten
- Redactioneel
Er zijn ook scholen die dik in de plus staan
Rotterdam is een stad van uitersten. De stad huisvest een van de ‘armste’ mbo-instellingen, roc Zadkine, maar ook de meest vermogende: het Grafisch Lyceum Rotterdam. Een vakschool met 3890 mbo-leerlingen, 500 vmbo-leerlingen en twintig opleidingen. In 2012 boekte het lyceum een exploitatieoverschot van 4,3 miljoen euro, oftewel 12 procent van de inkomsten. Sinds 2002, zo ver als onze cijfers teruggaan, gaf de instelling opgeteld dertig miljoen euro minder uit dan er aan baten binnenkwam. Over die elf jaar gaat het om gemiddeld 9,8 procent van de inkomsten. Het eigen vermogen verdubbelde tussen 2002 en 2012 van 16,8 miljoen naar bijna 34 miljoen. Eind 2012 had de instelling daarvan meer dan de helft, ruim achttien miljoen, in beleggingen uitstaan. Nog eens negen miljoen aan beleggingen kwam tijdens dat jaar vrij. Ruim zes miljoen daarvan werd gebruikt om van Zadkine een deel van het zogenoemde Technikongebouw te kopen.
MacBooks
Bij de Onderwijsinspectie is te zien dat één opleiding van het Grafisch Lyceum op onderdelen onder de maat scoort: bij podium- en evenemententechniek zijn de examenkwaliteit en ‘kwaliteitsborging’ onvoldoende. De vmbo-gt-opleiding vormgeven en media werd in 2011 als zwak betiteld, maar verbeterde voldoende om september vorig jaar het basisarrangement terug te krijgen. Alle eerstejaars van vmbo vormgeven en media kregen in 2012 een Apple-laptop verstrekt, de instelling hoopt zo ‘meer maatwerk’ te kunnen leveren. Er werden 125 MacBooks Pro aangeschaft.
De inspectie is behoorlijk positief over het Grafisch Lyceum, zo blijkt uit de Staat van de Instelling uit voorjaar 2013. ‘We hebben een instelling onderzocht die in gestaag tempo op relevante terreinen winst boekt. Zowel in uitstroom- als uitvalcijfers is een positieve trend waarneembaar en de studenten zijn tevreden met hetgeen de instelling biedt.’ De inspectie constateert dat er geen financiële zorgen zijn, maar vermeldt niets over het enorme vermogen, dat ver boven de gezondheidsgrens ligt.
De komende jaren zal een verbouwing van het verworven Technikondeel worden betaald uit eigen middelen, aldus het jaarverslag 2012. Of en hoeveel de buffer daarmee zal dalen, wordt nergens toegelicht. Het college van bestuur wilde niet ingaan op vragen van het Onderwijsblad en zag af van een inhoudelijke reactie op de gepresenteerde feiten.
Herfstakkoord
Primair en voortgezet onderwijs evenals het mbo hebben te maken gekregen met exploitatietekorten in voorgaande jaren. Het po van 2009 tot en met 2011, het vo in 2010 en 2011 en het mbo in 2011. In 2012 hebben alle drie de sectoren juist weer bescheiden plusjes geboekt. Waarschijnlijk is dat het gevolg van snijden in personeelslasten en andere uitgaven. De cijfers over het pas afgesloten boekjaar 2013 zijn nog niet bekend, de jaarrekeningen moeten nog worden opgesteld. Overigens was dat een jaar met een onverwachte meevaller voor het onderwijs: de 650 miljoen euro extra uit het herfstakkoord.
Binnen elke sector zijn er veel en grote verschillen. Er zijn schoolbesturen die in grote financiële problemen terecht zijn gekomen. Het aantal instellingen onder verscherpt financieel toezicht van de Onderwijsinspectie is de afgelopen jaren gegroeid. Aan de onderkant van de ladder bungelen instellingen met een schrikbarend kleine buffer of eentje die eigenlijk al helemaal is verdampt.
Maar niet alle schoolbesturen hebben hun buffers zien slinken. Er zijn er ook die, tegen de trend in, jaar op jaar geld uit de exploitatie opzijzetten en hun vermogens zagen groeien. Tussen 2009 en 2012 nam de Onderwijsinspectie schoolbesturen onder de loep die opvielen met hun stevige reserves. Dat gebeurde langs de meetlat van de commissie-Don, ingesteld na maatschappelijke en politieke onvrede over geld dat in het onderwijs op de plank bleef liggen. Bij zeventien vo-besturen en 93 po-besturen constateerde de inspectie een te ruime financiële buffer.
Risico’s
Een van de schoolbesturen die de Onderwijsinspectie onder de loep nam, is Stichting De Kempen, bestuur van veertien basisscholen met een kleine 3200 leerlingen in de omgeving van Veldhoven. De inspectie stelde op basis van onder andere de jaarcijfers over 2010 dat de stichting een bovenmatige buffer aanhield voor het opvangen van risico’s. Eigenlijk, zo vond de inspectie, dekt het bestuur zich dubbel in tegen sommige risico’s. Die buffer groeide daarna verder dankzij exploitatieoverschotten van tussen de 3 en 4 procent in 2011 en 2012.
Voor 2013 was een klein tekort voorzien, maar mede dankzij het herfstakkoord komt er vermoedelijk toch weer een plus van bijna vijf ton, verwacht directeur-bestuurder Henk van Well. Vanaf 2014 zijn er beperkte tekorten begroot.
“We hebben berekend dat we op dit moment iets te ruim in ons jasje zitten”, aldus Van Well. “We zijn flink aan het investeren in zaken als ict, methodes, meubilair, ondersteuning voor leerkrachten en zullen de buffer terugbrengen.”
Maar niet naar het niveau dat de inspectie hanteert. Want met die waardes is de bestuursmanager het simpelweg niet eens. “Wij bepalen zelf als schoolbestuur hoeveel reserves we nodig denken te hebben. Tenzij de politiek dat anders beslist. De inspectie is niet verantwoordelijk als het misgaat. Ik wil best meer risico nemen, maar alleen als de minister bijspringt als ik in problemen kom. Die normen zijn nogal arbitrair, er is met een natte vinger vastgesteld wat grote en kleine besturen zijn.”
Weinig overhead
De Kempen heeft weinig overhead, aldus Van Well. “We hebben geen groot kantoor met een heleboel interessante mensen rondlopen. Ik zie soms ook in het land dat er hier en daar heel veel geld wordt uitgegeven aan bestuurlijke drukte.”
Volgens de Onderwijsinspectie hebben alle veertien scholen een basisarrangement, er zijn dus geen zwakke scholen. Waar het aantal leerlingen in 2012 licht daalde, groeide het personeelsbestand, inclusief leerkrachten, een klein beetje. Maar met de functiemix blijft De Kempen ver achter bij de doelstellingen. Het aandeel leraren in schaal LB liep zelfs achteruit van 7,7 procent in 2011 naar 6,3 procent in 2013. De doelstelling voor 2014 ligt op 40 procent. Afspraken waar zowel de vakbonden als de werkgevers hun handtekening destijds onder hebben gezet.
Van Well: “Ik vind de functiemix te rigide. Je kunt het getal proberen te halen, maar dan gaat het meer om de vorm dan om de inhoud. Ergens geld in pompen is niet per se hetzelfde als investeren. We bewaken heel duidelijk welk niveau mensen moeten hebben om voor schaal LB in aanmerking te komen. Even rond een instituut fietsen en een taalcursusje doen is niet genoeg. We investeren wel degelijk in ons personeel, maar meer in de breedte. Hoewel het leerlingaantal daalt, willen we goed kwalitatief personeel aan ons binden. Dat vind ik investeren in de geest van de functiemix.”
Woning verkocht
Een opmerkelijk geval doet zich voor in Vinkeveen. De Vereniging voor Protestants-Christelijk Basisonderwijs, een éénpitter met zo’n 130 leerlingen, hield in 2012 opeens bijna een derde van de inkomsten over. Opvallend. Uit de jaarcijfers blijkt ook dat de baten eveneens ongeveer een derde hoger lagen dan andere jaren, ook opvallend.
De schoolleider die aan de telefoon komt, zegt dat hij niets over de cijfers kan en mag zeggen. En dat hij sowieso niet “met Jan en alleman de financiën van onze vereniging” gaat bespreken. “Stuurt u maar een mailtje naar de penningmeester.”
Penningmeester Kees Leeflang mailt twee dagen later een verklaring. Er was een directeurswoning in het spel, in de jaren zeventig gebouwd ‘met eigen geld’. De woning is verkocht voor €450.000 en dat leverde een boekwinst op van €370.000, stelt Leeflang. ‘Zo zette de vereniging de stille reserve om in een zichtbare.’ Het geld is al bestemd, namelijk voor een grootscheepse renovatie van het schoolgebouw die begin vorig jaar werd afgerond. ‘Het bestuur heeft eigen middelen ingezet daar waar de plaatselijke overheid geen geld genoeg beschikbaar wilde stellen’, aldus de penningmeester.