blad nr 2
25-1-2014
auteur W. de Lange, de
Column

Rijk der vrijheid

Alles van waarde is nutteloos. Nou, misschien ook niet. Maar de les waar ik het meest naar uitkijk, zal de leerlingen in ieder geval geen enkel direct rendement opleveren. ‘Ik heet Kimberly en mijn achternaam is van Doorn. Honderd gram wodka en een augurkje, alstublieft. Het station? Rechtdoor. Goedendag en tot ziens!’ En dat dan in het Russisch. In het Russisch? Ja, in het Russisch. De leerlingen kunnen ook tot tien, wat zeg ik, sinds kort tot twintig tellen. En vrij worstelen met het cyrillische alfabet.
Ieder jaar denk ik: Nou komt er niemand meer. Ik werf niet, praat er niet over, hang geen papieren op. Maar ieder jaar komt er wel weer een leerling langs die ernaar vraagt. En die weet er altijd weer twee of drie anderen bij te halen. Dit jaar zijn het één eersteklasser en vier derdeklassers die op maandagmiddag na school een uurtje langskomen. Geheel vrijwillig, op eigen verzoek, zonder enige dwang - het kan niet genoeg worden benadrukt.
Er hoeft geen orde gehouden, er hoeft niet terechtgewezen. Alle aanwezigen halen opeens dieper adem. Zij en ik zijn voor effe in het rijk der vrijheid. De leerlingen willen zinnetjes zeggen, tobbend en struikelend, en niemand is bang om belachelijk te worden gemaakt, want we zijn hier met nerds en losers onder elkaar. Er zijn verzoeknummers: “Kunnen we vandaag eten leren kopen?” Nou, een brood, laten we daar eens mee beginnen. Alleen de scheldwoorden waar Joeri altijd om vraagt, probeer ik voor me uit te schuiven, want daar is mijn Russisch niet goed genoeg voor. De resultaten, zegt u? Vaak hebben ze een behoorlijk beeld van wat we de vorige week hebben gedaan en niet zelden hebben ze er behoorlijk wat van onthouden. Dat is bij echte lessen wel anders.
Dat halve uurtje is genoeg om even te gaan zwijmelen dat onderwijs zo hoort te zijn: bij elkaar zitten omdat alle aanwezigen iets willen leren. Kinderen zijn nieuwsgierig. Kinderen willen leren. Kijk maar! Kunnen we niet een enorme truc verzinnen om de gevangenisachtige kant van de school, ook bij belangrijke vakken overbodig te maken? Zo’n truc als waarvan we veertig jaar geleden droomden, zelf nog leerlingen op de middelbare school, toen we actie voerden om alles anders te krijgen, zonder enig idee hoe?
Ik hoor, zie, voel uw collegiale afkeer. Alsjeblieft zeg, geen trucs, geen vernieuwing op basis van halfbeschimmelde onderwijskunde, geen hervormingen langs de lijnen van meteen al verouderde leerpsychologie, nee, nee, nee. Laat ons ons werk doen. Laat ons de orde houden waar de leerlingen zich veilig in voelen. Geef ons eerst maar eens vertrouwen in onze zo zwaar beproefde vakkundigheid.
Zo makkelijk als ik zwijmel, zo sterk voel ik me thuis bij die roep om kordate degelijkheid, orde en beroepstrots. Er is te veel misgegaan in de laatste decennia, te veel heen en weer hervormd. De veelgesmade, conservatieve docent heeft het onderwijs overeind gehouden in een vloedgolf van hypes. En dat rijk der vrijheid loopt niet weg.