- blad nr 1
- 11-1-2014
- auteur D. van 't Erve
- Redactioneel
Dampen op het schoolplein
Een kwart van alle scholen voor voortgezet onderwijs heeft volgens het Longfonds een rookvrij schoolplein. Door de verhoging van de leeftijdsgrens naar achttien jaar voor de verkoop van tabak, worden dat er snel meer. Een goede zaak, vindt het Longfonds, want de helft van alle rokers begint op het schoolplein. Zoals Wim Huiberts, directeur van het Clusius College in Castricum, die inmiddels al veertig jaar rookt. “Ik weet hoe lastig het is om te stoppen, dus het beste is om er helemaal niet aan te beginnen. Als school heb je bovendien een voorbeeldfunctie.” Op het Clusius geldt daarom sinds drie jaar een rookverbod voor de ruim 950 vmbo-leerlingen. Het is vooral een kwestie van vasthouden en handhaven, ondervond Huiberts. “Vooral in de bovenbouw was weerstand, zelfs van enkele ouders. Er gaat veel tijd zitten in het blijven uitleggen waarom roken niet mag op school en het controleren of leerlingen de regels naleven. De eerste tijd vlogen leerlingen alle stegen in de buurt in, en zijn we als team actief gaan surveilleren. Leerlingen die we betrapten, of waarover buurtbewoners klaagden, kregen straf. Uiteindelijk is dat effectief. Nu krijgen we zelden klachten meer, en blijkt uit onderzoek dat roken op school geen issue meer is.”
Voor leerlingen dan, want medewerkers mogen nog steeds roken, weliswaar in een overdekte rookruimte, uit het zicht van de leerlingen. Samen met zeven andere collega’s steekt Huiberts daar nog regelmatig zijn sigaretje op. “Natuurlijk hoort een medewerker het goede voorbeeld te geven. Er zijn ook geen goede argumenten om het roken niet te verbieden, behalve dan dat het een lastige verslaving is. Het laatste wat ik wil, is dat leraren de wijk ingaan om snel een sigaret te roken.”
Dat gebeurt wel op Praktijkcollege de Atlant in Amsterdam. Na een jaar voorbereiding, geldt sinds dit schooljaar een algeheel rookverbod voor leerlingen en medewerkers. “Leerlingen stopten vrij snel en zonder veel problemen met het roken op school en in de omgeving”, vertelt directeur Rien van der Vaart. “Maar enkele collega’s hebben er meer moeite mee. Van de aangeboden hulp om te stoppen, heeft niemand gebruikgemaakt, maar blijkbaar hebben ze onderschat hoe zwaar het is om niet te roken.” Binnen de uren dat leerlingen op school zijn, mag er niet worden gerookt. Van der Vaart ziet collega’s nerveuzer worden naarmate het einde van de schooldag nadert. Een enkeling loopt tussendoor toch naar buiten om te roken, ongeacht regen of wind. “Principieel gezien kan dat niet”, vindt Van der Vaart. “Je kunt niet op de ene plek het roken verbieden en het op de andere oogluikend toestaan. Dan geef je leerlingen het verkeerde signaal.”
Cursus
Het Varendonck College in Asten en Someren startte daarom heel bewust bij het creëren van draagvlak onder de docenten. Het verbod past volgens directeur Peter Tijs bij het beleid van een ‘gezonde school’, net als een gezond aanbod in de kantine en lessen over een gezonde levensstijl. “Leerlingen zijn passanten”, vertelt Tijs, “die zijn hier maar een paar jaar en de nieuwe leerlingen zijn vervolgens niet anders gewend dan dat ze niet mogen roken op school. Voor docenten is het een ander verhaal. Iedereen is ervan overtuigd dat roken op school niet hoort, maar het niet doen is een ander punt.” De school laste een overgangsjaar in waarin docenten op een overdekte rookplek nog mochten roken. De vijftien rokers stopten massaal met hulp van de cursus die de school aanbood. “Maar het volhouden is moeilijker”, merkt Tijs. “Er zijn nog drie of vier mensen die af en toe roken, buiten het plein en uit het zicht van leerlingen. Want zien roken, doet roken en dat willen we juist voorkomen.”
De angst voor overlast in de buurt is voor veel scholen de reden om (nog) niet voor een algeheel verbod te kiezen, of om daar op terug te komen. Scholengemeenschap ZSC in Terneuzen verklaarde zich bijvoorbeeld in 2010 tot rookvrije school, maar wees dit jaar toch weer aparte rookplekken voor docenten en leerlingen aan. ‘De praktijk blijkt weerbarstiger’, verklaart de directeur op de website. ‘Een absoluut verbod blijkt niet te handhaven. Bovendien komt de veiligheid van onze leerlingen in het geding doordat men buiten het schoolplein gaat roken en zich daarmee aan het toezicht onttrekt.’
Accupunctuur
Het Sondervick College in Veldhoven is voor het tweede jaar rookvrij en de overgang valt directeur Nol van Beurden 100 procent mee. “Ons voornemen was om het eerste jaar te beginnen met voorlichting, zonder sancties en het tweede jaar strenger op te treden. Maar sancties zijn ook nu zelden nodig.”
Ongeveer 10 procent van de docenten en de leerlingen rookte. Zij konden met ondersteuning van de school stoppen met roken. Een klein deel van de 25 docenten deed dat. Van Beurden: “Iedereen die een verzoek indiende kreeg een deel van de kosten vergoed, of het nou ging om accupunctuur of nicotinepleisters. Maar hier werd maar mondjesmaat gebruik van gemaakt.”
Docenten moesten wel wennen aan het nieuwe beleid. “Sommigen stonden in het begin als ondeugende leerlingen een beetje verscholen op het terrein te roken”, vertelt Van Beurden. “Ze persoonlijk daarop aanspreken, heeft geholpen.”
Dat leerkrachten nu buiten het hek roken, vindt hij geen probleem. “Er komen wel opmerkingen uit de buurt dat ze de rokende docenten geen gezicht vinden. Het is misschien niet zo’n goed voorbeeld, maar verder zit ik er niet zo mee. Roken is een eigen keuze en ze bevinden zich op een openbare plek, dus je kunt het niet verbieden. Zeker als leerkrachten een wandelingetje gaan maken, dan heeft niemand daar toch last van?”
{kader + foto Ernst Vogel}
E-roken is de trend
Het stinkt niet en geeft alleen waterdamp als rook: de elektronische sigaret. Het e-roken, ook wel dampen genoemd, neemt een enorme vlucht, merkt Melanie Nijhof, eigenaresse van Deep Sin in Oldenzaal. Mensen komen van heinde en ver naar deze nieuwe winkel om de verschillende smaken liquids uit te proberen die in het pijpje moeten. Per dag verkoopt ze zeker zo’n twintig startsetjes (vanaf ongeveer €20,-), en onder haar klanten bevindt zich een toenemend aantal docenten. Om de juiste dosering nicotine te bepalen, vertellen mensen haar namelijk welk werk ze doen. “Een boer kan bij wijze van spreken de hele dag roken, terwijl voor een docent overdag drie sigaretjes volstaat”, legt Nijhof uit. “Ik krijg wekelijks docenten over de vloer. Van de school in de buurt komen alleen al zeker acht docenten hier regelmatig hun liquids kopen.”
Vooral de verstokte rokers die niet kunnen stoppen, vormen de doelgroep. Nijhof: “Een man van 74 kwam hier omdat hij moest stoppen van zijn arts. In eerste instantie dacht ik: wat zielig, wat neem je hem af? Maar e-roken blijkt voor hem echt een oplossing. Elke dag steekt hij in het voorbijgaan zijn duim op, fantastisch toch.”
Het voorbeeld is herkenbaar voor Ernst Vogel, docent detailhandel op het Deltion College in Zwolle. Na ruim dertig jaar shagroken en een mislukte stoppoging, stapte hij onlangs over op de elektronische sigaret. “Roken is gewoon niet gezond, ik was ook klaar met de stank en de kosten. In plaats van 120 euro per maand, betaal ik nu 12 euro.”
Zijn collega Marcus ‘dampte’ al, en stak Ernst met zijn enthousiasme aan. “Veel mensen in mijn omgeving stappen over, het gaat razendsnel”, ziet Ernst. “Er zijn al zeker zeven collega’s op mijn afdeling die dampen en ik heb er ook al een leerling mee zien lopen. Het is wel een imago-dingetje natuurlijk, het blijft een raar gezicht zo’n pijpje. Maar over een jaar vindt iedereen het normaal.”
Binnen ‘dampen’ doen de e-rokers niet. “Het zou binnen in principe wel mogen”, vertelt Ernst, “want de rook bestaat alleen uit waterdamp en een rookmelder reageert er niet op. Maar ook al hebben teamleden er geen moeite mee, ethisch gezien vind ik het niet verantwoord. Het ziet er toch uit als roken.”
Hij ‘dampt’ nu drie maanden en zegt zich gezonder te voelen, alle berichten over eventuele gevaren ten spijt. “Ik heb meer lucht en ik ruik meer. Voor nu is dit een prima oplossing, op den duur wil ik het nicotinegehalte afbouwen. Stoppen is natuurlijk het beste, maar dit is beter dan roken.”