blad nr 1
11-1-2014
auteur T. van Haperen
Column

Mijn nieuwjaarswens: total reset

Zo, daar zitten we dan, in 2014. En alles is weer net als in 2013. Directies pesten nog steeds oude leraren weg. Zestienjarigen scoren onvoldoende op rekentoetsen, gebaseerd op eindtermen die op de basisschool wel werden beheerst. En de lokalen lijken op een ingekorte intercity tijdens de spits. Het is druk in de gangpaden.
Het is alsof alles blijft zoals het was. En dat beeld klopt niet. De versnelde afschrijving van oud personeel, het basisvaardighedendrama en de volle klassen zijn het gevolg van veertig jaar foute onderwijspolitiek. Beleidsmakers problematiseren elk decennium één onderdeel. Los van het geheel bestrijden ze dat kwaad maniakaal. Zoals je in een doodziek lichaam een heftig medicijn gooit. De pillen doen iets, de bijwerkingen maken veel kapot en de kuur die de bijwerkingen weer bestrijdt, put het lichaam verder uit.
Je gelooft me niet? Kijk maar mee terug. De jaren zeventig van de vorige eeuw staan in het teken van de gezagsverhoudingen. Democratisering is de kwestie. In 1981 sluit de Wet medezeggenschap op scholen deze periode af. Maar dan is ook meteen het geld op. Verspilling wordt het nieuwe thema. Meer met minder. Na een verlaging van de salarissen trapt in 1985 een nieuwe beloningsstructuur de gestudeerde leraar van de ladder. De jaren negentig zijn voor de terugtrekkende overheid. De bestuurder promoveert tot beleidsvrije probleemeigenaar. Na het overmaken van de lumpsum accepteert de maatschappelijke ondernemer trots zijn eerste opdracht. Onderwijsvernieuwing. De leerling neemt verantwoordelijkheid voor zijn leerproces en bestormt geheel zelfstandig een overladen curriculum. De reactie daarop domineert nu. Verhoging van de leeropbrengst. Aandacht voor de excellente leerling. De lat omhoog. Ook voor leraren, die langer en meer werken. De controlezwepen inspectie, en straks het register, meppen met de moed der wanhoop het zootje in het gareel.
Het resultaat? Collectief verdriet. Niemand is trots op behaalde resultaten. De zeggenschap van de leraar over zijn werk is niet groter, maar kleiner. Beleidsvrije bestuurders zijn eveneens machteloos, want liggen na breed uitgemeten excessen aan de ketting van een controlezieke overheid. De leerling blijft zoals die is, calculerend. Het consumerend leren voor de toets schakelt in deze chaos als vanzelf door naar een hoger niveau. En bij uitblijven van schoolsucces schrijft pa zijn kind in bij het huiswerkinstituut. Degene die dit niet kan betalen, stroomt af. Het gemiddeld opleidingsniveau van leraren daalt vrolijk verder. En excellente leerlingen redden zich zoals ze dat al eeuwen doen, zij leren vooral buiten school.
Veertig jaar onderwijspolitiek staat voor resultaten die tegengesteld zijn aan doelstellingen. Vandaar mijn nieuwjaarswens. Een total reset. Hoe die eruitziet? Een school organiseren. Lesgeven. Leren. Voldoen aan eisen. We weten hoe dat moet. Daarom, handhaaf het budget. Mik de ballast van wetten, regels en afspraken uit het raam. Ontsla iedereen. Begin opnieuw. Vanaf nul. Maak lesmateriaal, zoek gebouwen, werf personeel en verdeel het geld onder hen die het werk doen, op basis van opleiding en functie. De tragedie ‘vier decennia sneue onderwijspolitiek’ verdient onderhand een passend einde.