Ingehaald door Polen en Estland

Het Nederlandse onderwijsniveau is stabiel en ja, ons land blijft behoren tot de wereldtop. Over alle vakken gemiddeld scoren Nederlandse vijftienjarigen 519 punten op de Pisa-tests, evenveel als drie jaar geleden. Toch, jammer maar waar, zakt Nederland in deze internationale onderwijscompetitie van de tiende naar de dertiende plaats. Landen als Polen en Estland gaan ons voorbij.

Een wereldwijd eindexamen wordt de internationale Pisa-test wel genoemd. In meer dan zestig landen worden vijftienjarigen getoetst op hun wiskundig inzicht, leesvaardigheid en kennis van de natuurwetenschappen. Maar de Pisa-test doet nog veel meer. Zo onderzoekt Pisa ook of leerlingen het leuk vinden op school. Daarop scoort Nederland met ruim 80 procent hoog, terwijl jongeren uit Korea, Polen en Finland over school veel minder te spreken zijn.
De top wordt bij de onderwijsprestaties al jarenlang gedomineerd door Aziatische landen. In 2012 wisten Shanghai, Singapore en Hongkong zich nog verder te verbeteren. Opvallend is de duikeling van Finland, jarenlang gidsland omdat het zich als enig Europees land hoog wist te kwalificeren. Bij alle vakken scoorde Finland lager; het daalde van drie naar zeven op het internationale ranglijstje. Bij wiskunde kwamen de Finnen door een daling met 22 punten zelfs onder Nederland. Met een redelijk stabiele score wist Nederland zich achter de Aziatische landen toch te handhaven in de wereldtop. De vijftienjarigen haalden gemiddeld drie punten minder dan in 2009, maar door de veranderingen op de ranglijst steeg Nederland een plekje en kwam net in de top tien terecht.

Stevige basis
Bij lezen brachten de vijftienjarigen het er iets beter van af, daar ging de score met drie punten omhoog naar 511. Ondanks die hogere score zakte Nederland op de ranglijst bij lezen door de spectaculaire opmars van Polen en Estland. Science (een combinatie van techniek, biologie, natuur- en scheikunde) bleef stabiel op 522 punten. Een opmerkelijk hoge score want Nederland kent science niet zoals andere landen als geïntegreerd vak. Ook daar verbeterden Polen en Estland hun prestaties enorm.
De kracht van het Nederlandse onderwijs is volgens AOb-voorzitter Walter Dresscher het hoge gemiddelde niveau bij alle vakken. “We hebben misschien weinig excellente leerlingen, maar ook nauwelijks jongeren die niet mee kunnen komen. Ons onderwijs is in de basis stevig en weet iedereen een hoog niveau bij te brengen, daar mogen we trots op zijn.”
Nederland zou volgens hem veel beter scoren bij meer investeringen in de kwaliteit. “Al tientallen jaren praten we over onbevoegde docenten, maar dat aantal daalt niet.” Dresscher ziet verder te weinig beleid om de aantrekkelijkheid van het leraarsberoep te vergroten. “Bij het uitblijven van onderwijsinvesteringen is het niet verrassend dat landen als Estland en Polen ons voorbijgaan.”

Niveau wiskunde
De dalende wiskundeprestaties zijn volgens het Cito alarmerend. Bij de vier Pisa-metingen sinds 2003 daalde de score van Nederland van 538 punten naar 523. De grootste klap viel tussen 2003 en 2006, maar ook daarna is de trend dalend.
Die ontwikkeling is mogelijk verklaarbaar doordat jongeren naar een hoger schooltype gaan dan vroeger. Binnen hun leeftijdsgroep gaan jongeren steeds minder naar het vmbo; het aandeel havo/vwo is gestegen van 35 naar 45 procent. ‘Het is denkbaar dat dit verschijnsel verantwoordelijk is voor de daling binnen elk onderwijsniveau afzonderlijk’, schrijft het Cito in het Nederlandse Pisa-rapport.
Als tweede verklaring suggereert het Cito ‘dat lessen lang niet altijd worden gegeven door docenten die een recente of adequate vooropleiding hebben genoten’. Dat lijkt plausibel. Juist bij wiskunde is het percentage onbevoegden erg hoog.
Na de verschijning van het vorige Pisa-rapport rekende hoogleraar Jaap Dronkers op verzoek van het Onderwijsblad door wat het effect was van het hoge percentage onbevoegde docenten in Nederland op de scores voor lezen en science. De uitkomsten waren helder: zonder lerarentekort scoren leerlingen tientallen punten hoger.

{grafiekje 1}

Onbevoegden wiskunde

Nederland 20%
Oeso gemiddeld 13%
Finland 8%
Estland 5%
Shanghai 3%
Polen 1%
Korea 0%

{grafiekje 2}

De beste van de wereld

1 = Shanghai 588 +11
2 = Singapore 555 +12
3 -1 Hongkong 554 +8
4 +1 Zuid-Korea 543 +2
5 +1 Japan 540 +11
6 +3 Taiwan 535 +16
7 -4 Finland 529 -14
8 +6 Estland 526 +12
9 +3 Liechtenstein 525 +7
10 +7 Macau-China 523 +15
11 -4 Canada 522 -5
12 +6 Polen 521 +20
13 -3 Nederland 519 0

16 -1 Duitsland 515
19 -3 België 510
21 = Engeland 502
24 +1 Frankrijk 500
27 -1 Oeso-gemiddelde 497
30 -3 VS 492

(bron: Oeso, bewerking Onderwijsblad)

De top dertien van landen met de gemiddelde Pisa-score over lezen, wiskunde en science. Na die dertien een paar omliggende landen, het Oeso-gemiddelde en de Verenigde Staten.

{deze kan bij plaatsgebrek weg}

Wiskundescore daalt sinds 2003

bron: Pisarapporten 2003, 2006, 2009 en 2012

{noot}
@T8:Op www.aob.nl staan de ranglijstjes per vak. Ook zijn daar alle scores van alle vakken tussen 2003 en 2012 te downloaden.