Basisscholen gaven minder uit dan ze vreesden

Een tekort van 10 miljoen werd er verwacht, maar het jaarresultaat over 2012 valt mee. Dat geldt voor veertig grotere basisschoolbesturen, waarvan het Onderwijsblad de nieuwste jaarcijfers onder de loep nam. Inkomsten pakten onverwacht hoger uit, maar de hand werd ook steviger op de knip gehouden. Panta Rhei, bestuur van vijftien scholen in en rond Leidschendam, springt eruit. Daar hebben ze vorig jaar in één keer 1,5 miljoen euro opzijgezet voor groot onderhoud. Bovendien waren er extra kosten vanwege asbestcontroles. Mede daardoor pakte het jaarresultaat in 2012 een stuk lager uit dan voorzien. Het bestuur boekte een verlies van 2,1 miljoen euro, waar een tekort van nog geen 3,5 ton was verwacht. Bij de meeste van de veertig grotere po-schoolbesturen in deze analyse is het precies andersom. In totaal vreesden 28 organisaties een financieel tekort en negen een overschot (en eentje verwachtte quitte te spelen, twee anderen lieten het onvermeld). Maar de kolom met boekresultaat over 2012 kleurt beduidend minder rood: 17 keer verlies tegen 23 keer winst. Slotsom: de veertig schoolbesturen verwachtten samen een verlies van ruim 10 miljoen euro, maar kwamen gezamenlijk ongeveer rond de nul uit. Het gerealiseerde jaarresultaat valt mee ten opzichte van de begroting, het beeld is vergelijkbaar met dat in het voortgezet onderwijs (zie Onderwijsblad 18). Soms speelt er een reserve mee die vrijkomt of is er een beleggingsmeevaller. Regelmatig genoemd als niet-begrote bijdrage wordt de prestatiebox, een extra financiële bijdrage uit Den Haag bestemd voor opbrengstgericht werken die in 2012 voor het eerst is uitgekeerd. Zo kreeg de Stichting Onderwijs aan de Amstel dankzij de prestatiebox ruim zo’n 4,6 ton extra. Dat wil ook weer niet zeggen dat het allemaal wel meevalt in het primair onderwijs. Afgelopen zomer merkte de Algemene Rekenkamer nog op dat het financieel steeds moeilijker wordt voor een flink aantal basisschoolbesturen. De demografische krimp drukt op de rijksbijdrage en besturen reageerden daar de afgelopen jaren met vertraging op. Dat wil zeggen dat een deel van de scholen boven zijn stand leeft, er is meer personeel in dienst dan er bekostigd wordt. Bovendien overstijgen allerlei materiële kosten – van tafeltjes tot de energierekening – de vergoeding in de lumpsum. Met het oog op de invoering van passend onderwijs volgend jaar is het zeer de vraag of het beschikbare geld toereikend zal zijn om alles in goede banen te leiden. De Rekenkamer baseerde zich op de jaarcijfers over 2011, die over 2012 waren voor het onderzoek nog niet beschikbaar. Uit de nieuwste jaarverslagen valt op te maken dat besturen de broekriem aanhalen. Bij de veertig grotere schoolbesturen in dit artikel is het aantal basisschoolleerlingen tussen 1 oktober 2011 en 1 oktober 2012 met 2400 afgenomen, een krimp van ongeveer 1 procent. Tussen besturen onderling zijn er grote verschillen, afhankelijk ook van de ligging. Het aantal banen kromp vorig boekjaar verhoudingsgewijs bij deze veertig gezamenlijk harder, met zo’n 3 procent. Het grootste basisschoolbestuur is in dit overzicht buiten beschouwing gelaten. Het Rotterdamse Boor verloor in 2012 meer dan 12 miljoen euro, oftewel 5 procent van de inkomsten. De resultaten van het door financiële chaos getroffen openbaar basisonderwijs in Rotterdam zouden de cijfers teveel vertekenen.

{noot} Dit artikel is onderdeel van het project ‘Hoe rijk is mijn schoolbestuur’, waarin dit jaar AOb-leden, studenten van de School voor Journalistiek in Utrecht en de redactie samenwerken. De groep studenten die zich verdiepten in de financiën van het primair onderwijs, bestond uit onder meer Anna Neeltje de Boer, Evita Bruin, Tiffany Boerenveen, Lotte Burgers, Eva Vijselaar en Evie Westland.

{kader} Analyse en jaarcijfers Van veertig grotere besturen in het basisonderwijs hebben we de jaarcijfers over 2012 op een rij gezet, 27 besturen zijn groter dan twintig scholen en dertien besturen tellen tussen de elf en twintig scholen. Van die besturen zijn de winst- en verliesrekening en de balansgegevens uit het jaarverslag gehaald. Complimenten voor onder andere de Stichting Protestants Christelijk Onderwijs te Utrecht en de Amsterdamse Oecumenische Scholengroep Amos, die hun financiële situatie uitgebreid toelichten in hun jaardocumenten. Jaarstukken die voor iedereen online te vinden zijn. Jammer van meer dan een paar andere schoolbesturen. Terwijl boekjaar 2013 op zijn einde loopt, hebben die nog altijd geen jaarverslag over 2012 online gezet. Of ze verstaan onder ‘jaarverslag’ een pr-brochure zonder financiële onderbouwing. Onlangs zei Onderwijsminister Jet Bussemaker in de Tweede Kamer in heldere taal dat alle scholen hun actuele jaardocumenten op hun website moeten zetten. Het gaat immers om de besteding van publiek geld. Die boodschap is niet aan alle bestuurders besteed.

{kader} Verklaringen voor meevallers Amsterdamse Oecumenische Scholengroep Amos Resultaat: -228.890 Begroot: -804.669 ‘De begroting voor 2012 ging uit van een negatief resultaat van € 805.000. Dit negatieve resultaat wordt in belangrijke mate veroorzaakt door de keuze om in 2012 vanuit het eigen vermogen nog frictie op een groot aantal kwetsbare scholen te financieren’, aldus de jaarrekening. ‘De realisatie laat een negatief resultaat zien van € 229.000. Dit is duidelijk beter dan begroot, maar minder positief dan op basis van de prognose over het derde kwartaal werd verwacht. (…) Een aantal begrotingsposten was niet juist of te globaal begroot. Zo bleek het leerlingenaantal lager dan bij het opstellen van de begroting, leerlinggewichten moesten worden bijgesteld. Sommige gemeentelijke subsidies zijn gedeeltelijk teruggevorderd maar er bleken ook meer gemeentelijke subsidies beschikbaar te zijn dan begroot.’ Stichting Christelijk Onderwijs Haaglanden Resultaat: + 3.668.633 Begroot: + 722.225 ‘De rijksbijdragen zijn hoger dan begroot. Dit wordt vooral veroorzaakt doordat we geen groeibekostiging hebben begroot maar wel ontvangen, en door hogere baten in verband met leerlinggebonden financiering. Verder is de lumpsum hoger dan begroot, vooral door een stijging in het aantal leerlingen’, duidt de jaarrekening. De personele lasten liepen in de pas met de verwachtingen, de huisvestingskosten zijn licht gedaald. En er was nog een extra meevaller: ‘De financiële baten en lasten zijn 0,7 miljoen hoger dan begroot en dan in 2011. Dit wordt vooral veroorzaakt door een positief beleggingsresultaat van de Stichting Belangenbehartiging.’ Huishoudboekje primair onderwijs 2012 Onderzocht: jaarrekening van 40 grotere schoolbesturen Inkomsten: €1,7 miljard Resultaat 2012: +€0,1 miljoen (0%, nihil) Begroot 2012: -€10,4 miljoen (-0,6%) Werkgelegenheid: -687 banen (-3,2%) Leerlingen: -2402 (-0,9%) Resultaat primair onderwijs (alleen grotere besturen): 2007: +1,2% 2008: -0,1% 2009: -0,2% 2010: -1,1% 2011: -1,4% 2012: 0% * * voorlopig cijfer gebaseerd op 40 jaarrekeningen van grotere po-besturen Bron: DUO en Onderwijsblad/SVJ dataproject